Glimrende kronikk av Hellesnes. Pluss en kommentar av
Helgheim.
Fra undervisningsfronten kan vi konstatere at:
"satsing på skolen" ble kutt på 200 mio. Det kaller
man så "demokrati".
Demokrati = å fylle velgerne med løgn og dermed frata
dem enhver påvirkningsmulighet.
Arbeidstidsavtalen som utropes til generøs betyr bare
betaling for mer arbeid. Hvor generøst! Også
Lektorlaget tilsluttet seg dette tøvet.
Representanter for Lektorlaget unnskylder seg med at
de ble
innkalt i siste liten og ikke hadde noen reell
påvirkningsmulighet. Jeg
spurte hvorfor de da skrev under, og svaret var at
det ikke hadde endret noe
hvis de ikke hadde gjort det. Hvorfor skal man
overhodet være medlem av en
fagforening i en situasjon hvor slike i praksis er
forhindret i å virke som
fagforeninger? Som det het hos anarkistene i sin tid:
Stem på INGEN. INGEN taler din
sak.
Karsten Johansen
http://www.dagogtid.no/arkiv/2001/45/hellesnes
Dag og Tid nr. 45, laurdag 10. november 2001
Kronikk: Gud og mammon
Det er ingen god grunn til å vere meir respektfull
overfor
marknadsfundamentalismen enn Descartes, Hume og Kant
i si tid var overfor
det teologisk-metafysiske einskapssystemet. Dei synte
at ein kunne demontere
det, skriv Jon Hellesnes.
I vesterlandske samfunn dominerer marknadsøkonomien
(med sine ymse
mekanismar) over andre ordningar. Dominansen til
marknadsøkonomien utgjer
ein sosial realitet. Denne realiteten har sitt
ideologiske motstykke, si
ideologiske fortolking, i nyliberalismen, og
nyliberalismen ovrar seg ofte
som fundamentalisme. Tilvisinga til kva
marknadstilpassing som er nødvendig,
verkar som ei tilstrekkeleg legitimering, som
absolutt siste ord. Det blir
klart kva ein må gjere. Det er like klart kva ein må
finne seg i, også når
liv og velferd står på spel.
I eliten i det førmoderne samfunnet var der ein
ideologisk konsensus som
galdt Gud. «Førstefilosofien» eller paradigmet for
legitimering var eit
teologisk- metafysisk einskapssystem med eit
tilhøyrande verdsbilete. Ved å
plassere eit spørsmål i det kunne det få eit
definitivt svar. Det blei klart
kva ein måtte gjere. Det blei like klart kva ein
måtte finne seg i.
Verdsbiletet bar i seg ei samordna oppfatning av alle
dei realitetsområda
folk meinte seg å kjenne til. Og dei såg det slik:
Ved å kjenne sin plass i
heilskapen, høgt eller lågt i hierarkiet, og ved å
handle slik ein skal,
gitt nettopp denne plassen, lever ein i samsvar med
Guds viselege ordning av
det verande.
I eliten i det seinmoderne samfunnet finst det no ein
ideologisk konsensus
som gjeld marknadsøkonomien. Den sigrande
nyliberalismen – den nye
førstefilosofien – viser seg blant anna i den breie
aksepten av dette: At
politikken blir redusert til administrasjon og
teater. At administrasjonen
einsidig skjer i bedriftsøkonomiske kategoriar. At
tilvisinga til nødvendige
marknadstilpassingar verkar som absolutt siste ord –
som «Letztbegründung».
I det førmoderne samfunnet fanst det, blant dei
einfaldige, segner eller
legender om undergjerningar og heilage menn. Det gjer
det no også. Før kunne
dei for eksempel handle om ei vandring i ydemarka der
eit heilagmenne fekk
seg vatn berre ved å slå på berget med ein kjepp. No
kan emnet godt vere
Kjell Inge Røkke som får seg eit milliardlån ved eit
par tastetrykk.
Absurde konsekvensar
Det er ikkje lenger vanskeleg å finne eksempel på
profesjonsgrupper som
prøver å tematisere alle dei aktuelle problema sine i
eit bedriftsøkonomisk
vokabular. Det er meir vanskeleg å finne
profesjonsgrupper som ikkje gjer
det. Høgkonjunkturen for den bedriftsøkonomiske
tenkjemåten har fått
underlege – ja, absurde konsekvensar. Ein av dei er
at institusjonar som
ikkje har til oppgåve å drive industriell produksjon,
blir organiserte som
om dei har det. For eksempel blir sjukehusa og
universiteta innretta mot ein
pseudo-marknad, og «produktiviteten» der blir målt.
Det er som å granske
gytinga og yngelproduksjonen til høns etter først å
ha søkkt dei i havet.
Giske tok initiativet til ei gjennomgripande reform
av dei norske
universiteta. Reforma skal implementerast, som det
heiter på
byråkrati-esperanto, i løpet av eit par år. Denne
giskifiseringa inneber ei
nyliberalistisk tukling med ein institusjon som
føreset noko heilt anna enn
marknadsmekanismar for å kunne eksistere. Det verste
ved opplegget er at
tilsette direktørar skal erstatte dei noverande,
valde instituttleiarane og
dekanane. Dei skal ha rapporteringsplikt oppover i
systemet og
instruksjonsmakt nedover. Dessutan skal dei yte
service til kundane (dvs.
studentane). Kort sagt: Alle tilløp til demokrati
skal bort.
Trass i den massive kritikken av giskifiseringa som
har kome frå folk som
har greie på det, går eksperimentet under nemninga
«kvalitetsreformen». Det
fekk Giske til gjennom ein reklamekampanje. Dei mest
alvorlege konsekvensane
vil nok ikkje vise seg på kort sikt. Men om ein del
år. Dei passar berre så
altfor bra med det som elles skjer med samfunnet. Det
er få som oppfattar
tilstanden som skrikande absurd. Tvert om er
situasjonen slik at den
herskande tilstanden ovrar seg som om den utgjer alt
som kan vere. Ideen om
at det som er, også kunne ha vore annleis, er
iallfall fråverande i
politikken. Og dermed blir fleire og fleire som det
siste mennesket a la
Nietzsche: «Ein har sine små lyster for dagen og sine
små lyster for natta:
men helsa blir halden i ære. «Vi har funne lykka!»
seier det siste mennesket
og blunkar.»
Eit rekneeksempel
Den nye ånda viser seg også i by-silhuetten – «the
sky-line». Bankpalassa,
business-bygga og hotella med skyskrapar-dimensjonar
er like påfallande og
dominerande som kyrkjene og kyrkjetårna var før. Det
er i storbyane det er
lettast å oppdage konsekvensane av pengeøkonomien,
noko som er emnet i Georg
Simmels verk Philosophie des Geldes (1907), som slett
ikkje er forelda:
Pengane utgjer eit medium som forvandlar den
mellommenneskelege samhandlinga
til transaksjonar; dei kvantifiserer det meste,
inkludert personlege
relasjonar; dei gjer alt relativt, uforpliktande og
konvertibelt.
Pengeøkonomien påfører menneska ei sakleg,
kalkulerande og kynisk
innstilling. Verda ovrar seg som eit rekneeksempel.
Men pengane fører også
med seg ein særeigen fridom, hevdar Simmel: Konkrete
band løyser seg opp, og
subjektiviteten blir «fri», ubestemt og utan fast
retning – liksom straumane
av pengar er det.
Der er ein interessant samanheng mellom
nyliberalismen og postmodernismen:
Frå og med 1980-talet blei fleire og fleire
intellektuelle overtydde om at
alle har «rett» til å skaffe seg sin eigen identitet,
si eiga forteljing om
seg sjølv, og at éin måte å fortelje livshistoria si
på kan vere like bra
som ei anna. Det har forma seg ei oppfatning om at
identitet er noko ein kan
lage, fikse, marknadsføre, kjøpe og selje. Dei
postmodernistiske
kultursosiologane kan ikkje få fullrost den enorme
fridomen som ligg i den
nye marknaden for identitet.
Rett nok kan ingen nekte at postmodernismen har
klarlagt ein del viktige
sider ved den sosiale realiteten, blant anna dei
kulturelle konsekvensane av
konsumismen og den stadig meir frigjorde
kapitalismen. Det er uråd å kome
bort frå at ei aukande mengd individ i den stadig
rikare delen av verda gjer
seg sjølve nye og påfallande. Det skjer gjennom
innkjøp og auke av
garderoben ut frå prinsippet om «bruk av klær som
kommunikasjons- og
identitetsskapende middel», skifte av møblar, jobb og
«vennekrets», dyrking
av urbaniteten, innsmett i «trendy miljø» og
«flashing av personligheten» på
ymse vis. Og den postmodernistiske kultursosiologien
framstiller det heile
på ein adekvat måte. Problemet er berre at han også
gir ei kritikklaus
stadfesting av det. Negasjonens kraft er borte, for å
tale med Herbert Marcuse.
I boka Osloprosessen av Kjartan Fløgstad er
negasjonens kraft til stades.
Der får vi ein del moment til refleksjonen over
samanhengen mellom
nyliberalismen og postmodernismen, særleg i relasjon
til den norske
hovudstaden. Det er ei kulturell vinning.
Den globale sida ved saka – herjinga til Verdsbanken,
Det internasjonale
pengefondet, WTO med meir – er godt og klart
kommentert i ei rad bøker av
Noam Chomsky. At han – internasjonalt sett – er komen
i skuggen av meir
gåtefulle samfunnskritikarar, er lite merkeleg ut frå
den ideologiske
konjunkturen. Men det er ingen god grunn til å la seg
hefte av mystagogar
med fransk opning og orakel-status når ein kan lese
Chomsky. Det er heller
ingen god grunn til å vere meir respektfull overfor
marknadsfundamentalismen
enn Descartes, Hume og Kant i si tid var overfor det
teologisk-metafysiske
einskapssystemet. Dei synte at ein kunne demontere
det. Jon Hellesnes
© Dag og Tid
http://www.dagogtid.no/arkiv/2001/45/roald
Dag og Tid nr. 45, laurdag 10. november 2001
Roald Helgheim: Frå Stanford til Karl Johan
På Karl Johan i Oslo lever den kjende
stunt-reporteren Kristopher Schau så
usunt og motbydeleg som han orkar, for ope kamera og
ope vindauge. Den
utagerande P3-reporteren er NRKs svar på
«reality»-fjernsynet. Fordelen at
det varer berre ei veke, mot toppmålet på idiot-TV om
dagen, det hjernedøde
«Farmen» på TV2. Vi kan diskutere kva som er det mest
deprimerande uttrykket
for den manglande meininga med livet under
modernitets-tyranniet, alt mens
klasebombene regnar over dei fattige i verda. Eller
vi kan ta utgangspunkt i
Samuel P. Huntingtons Clash Of Civilizations (ei bok
alle har høyrt om, men
få har lese); kvar er det mest siviliserte uttrykket
for menneskeleg åtferd
å finne i verda i dag? På Karl Johan eller til dømes
i Lahore? Vi
moraliserer ikkje. Moro kan det vere også, men eg har
etter kvart ei
førestelling om at den moderne forma for gaman for
tida liknar meir og meir
på tilstanden i Romarriket, rett før fallet.
Då er det meir sus over ein planlagd serie i BBC: The
Experiment, som skal
starte ved juletider. Ei gruppe skal delast opp i
gode og dårlege, der
undertrykkarane skal spele rolla si mot dei
undertrykte, som fangevaktarar
mot fangar. Det er sydd over lesten til ein tretti år
gammal klassikar i
studiet av menneskeleg åtferd, «The Stanford Prison
Experiment». To
psykologar ved Stanford-universitetet i USA delte 18
friviljuge studentar i
to grupper, «vaktarar» og «fangar». Etter seks dagar
hadde «fangevaktarane»
utvikla så mykje sadistisk åtferd at forsøket måtte
avbrytast, ei veke før
tida. Det var ikkje kva studentar som helst som var
med, men ressurssterke
folk som var grundig intervjua på førehand. Mange var
pasifistar og
motstandarar av Vietnam-krigen. Eller som ein av
psykologane, dr. Philip
Lombardo seier til The Guardian: «Desse folka var
‘peaceniks’. Dei vart meir
og meir lik nazistar.»
Dr. Zimbardo, som også er skeptisk til BBCs The
Experiment, stod saman med
kollega Craig Henry bak Stanford-eksperimentet. Dei
publiserte artiklar om
det, og ein av dei stod i det norske tidsskriftet
Vardøger i fjor. «Mange av
disse snille og omsorgsfulle menn.... begynte snart å
mishandle sine
jevnaldrende. De ble nærmest likeglade over lidelsene
de frembrakte.
Atskillige av dem viste sadistisk oppfinnsomhet når
det gjaldt å plage og
degradere ‘fangene’, og ingen av de mindre aktive
grep inn, eller klaget på
mishandlingen de var vitne til. Den verste
behandlingen av fangene foregikk
om natta og når ‘vokterne’ trodde de kunne unngå
overvåking og innblanding
fra forskergruppa.»
Samstundes utvikla også «fangane» utelukkande
negative trekk, fekk mindre og
mindre sjølvkjensle og vart meir og meir fiendtlege
mot kvarandre.
«Vaktarane» og «fangane» i eit simulert fengselsmiljø
utvikla seg på ein
måte meir og meir lik det ein finn i vanlege fengsel.
I 1971 skreiv
psykologane: «Tross det faktum at fanger og voktere
hadde mulighet for å
inngå en hvilken som helst samhandling... så ble
møtet mellom det to
gruppene negativt, kjennetegnet ved fiendtlighet,
krenking og
umenneskeliggjøring.» Når BBC lagar fjernsyn over den
same lesten, er det
under forsikringar om streng, vitskapleg kontroll,
som skal hindre at det
utviklar seg til eit nytt Stanford. Men dr. Zimbardo
er både skeptisk og
sjokkert, særleg over at psykologane ved eit britisk
universitet går god for
det. Stanford-forskarane sitt hovudpoeng var at dei
negative, antisosiale
reaksjonane ikkje var produkt av eit miljø som vart
skapt ved å samle
avvikande personar, «men det var resultatet av en
innebygd patologisk
situasjon som kunne fordreie og snu opp ned på ned på
normale individer».
Det var den innebygde, unormale situasjonen som ein
fengselssituasjon er,
som utvikla desse eigenskapane hos normale,
ressurssterke menneske.
I Handy og Zimbardos artikkel i Vardøger er
Stanford-eksperimentet brukt som
innleiing på ein artikkel der hovudemnet er «USAs
fengselspolitikk i fortid
og fremtid». I 1971 hadde dei god von om at
Stanford-eksperimentet skulle
medverke til ein annan kurs i
kriminalitetspolitikken. Både fagfolk og
politikarar var ottefulle. Ein samtidig rapport frå
det nasjonale rådet for
kriminalitetsomsorg konkluderte med at fengsla og
ungdomstilboda var ein
«sjokkerande fiasko», og at institusjonane skapte
meir kriminalitet enn dei
var med på å førebyggje. Det var håp om reform i
lufta, før det forskarane
kallar ein kontrarevolusjon gradvis kom til syne. På
åttitalet akselererte
det, og i dag er resultatet kjent: USA er landet i
verda med størst
fangepopulasjon, over 700 pr. 100.000 innbyggjarar,
etter nyleg å ha passert
det lenge leiande Russland. Desse to landa er i
særklasse i verda. Berre ved
å krysse grensa frå USA til Canada dett talet ned til
vel hundre.
Kva har dette med endetidssjået på Karl Johan å
gjere? Ikkje anna enn at det
verkelege, ikkje det virtuelle, botnsjiktet i Oslo
sentrum er offer for ein
kriminalitetspolitikk i slekt med den amerikanske.
Det er dei som fyller opp
fengsla, og i Norge har vi til og med eit eige
uro-politi som berre har til
oppgåve å plage dei utstøytte endå meir. Det er
røyndommens Stanford. Det
handlar om ein narkotikapolitikk media og politikarar
brått vart så opptekne
av, etter tragedien i ein kjendisfamilie. Snart har
dei nok gløymt han.
Livet går vidare i røyndoms-fjernsynet.
© Dag og Tid
______________________________________________________________________________
ifrance.com, l'email gratuit le plus complet de l'Internet !
vos emails depuis un navigateur, en POP3, sur Minitel, sur le WAP...
http://www.ifrance.com/_reloc/email.emailif
This archive was generated by hypermail 2.1.2 : 11-07-02 MET DST