Plikta til å ikkje redda liv - litt om ortodoks, jødisk etikk
Ein ting som forundrar meg meir og meir, er kor lite kjent den jødiske
religionen er i det kristne Europa. Sjølv har eg kristendom mellomfag, og
har av den grunn lest ein god del teologisk litteratur som drøftar tilhøvet
mellom den tidlege kyrkja og jødedomen. Viktige drag i jødisk tru har
likevel vore fullstendig ukjende for meg til nyleg. Eg trur det gjeld mange
fleire enn meg. Jødedomen og jødane si historie er noko vi trur vi kjenner -
utan å gjera det.
Etter Jerusalems fall og kristendomens oppkomst måtte jødedomen
rekonstruerast. Dette skjedde i forlenginga av den retninga som i
nytestamentet heiter fariseisme, og endar med skriftfestinga av Talmud, og
særleg den autoritative Babylons Talmud. Om innhaldet i denne rabbinske
jødedomen vil du til vanleg leita forgjeves i oppslagsverk. Kristen
interesse for jødedom stoggar vanlegvis kring år 100, medan rabbinsk jødedom
i stor grad fekk si form i tida etter dette.
Rabbinsk lovreligion er langt meir framand enn det folk som har eit
grovoversyn over gamaltestamentet tenkjer seg. Dei ti boda td. blir tolka i
Talmud. Og dei blir tolka etter eit heilt klårt system. Bodet om at du ikkje
skal slå i hel - gjeld sjølvsagt at du ikkje skal slå i hel jødar. Når du
ikkje skal trå etter nesten si hustru eller eigedom - er det sjølvsagt
nesten, og ikkje den framande, bodet gjeld. Den framande er ikkje-jøden.
Og på denne grunnvollen blir eit sært, religiøst lovsystem utvikla. Talmud
seier td. at det for ein jøde er forbode å redda livet til ein ikkje-jøde.
Men dette forbodet er ikkje absolutt. Du kan redda livet hans, om du
risikerer å bidra til hat mot jødane om du ikkje gjer det. Då skal du helst
ta deg betalt - men kan i verste fall la vera.
Dei religiøse røtene til dagens ekstremisme i Israel er lite kjende, avdi
jødisk religion stort sett berre er overflatisk kjent i vår del av verda.
Denne manglande kjennskapen blir forsterka av tabua som naturleg finst etter
det perverse folkemordet for seksti år sidan, og alle falsum som har
sirkulert i m.a. Russland.
Eg vil sterkt oppmoda folk om å reparera på manglande kunnskapar. Israel
Shabak, ein modig israelsk menneskerettsforkjempar som døydde for nokre år
sidan, har laga ei god samanfatting av jødisk tru og historie. Du finn ho på
svensk på
http://abbc.com/historia/shahak/his-rel/
For folk som er på jakt etter marxistisk analyse, skreiv den belgiske
trotskisten Abram Leon (han vart gassa i Auschwitz) ei god, omfattande
framstilling som du finn på engelsk her:
http://www.marxists.de/religion/leon/
Elles har eg omsett ein del artiklar for Klassekampen av den russisk-jødiske
journalisten Israel Shamir. Artiklane ligg ute på heimesidene hans, i
tillegg til at han har omsett ein av Talmudskriftene som også ligg ute på
sidene hans. Dette finn du her:
Konflikten i Palestina kan utvikla seg til ein "clash of sivilisations", og
det finst sterke krefter i jødisk ekstremisme som ynskjer dette. Skal ein
forstå desse, bør ein setja seg inn i kva ortodoks jødedom er. Israel Shahak
dreiv i si tid ei teneste der han omsette viktige oppslag frå den
hebraiskspråklege pressa til engelsk for å gjera tenkjinga tilgjengeleg for
folk som ikkje kan hebraisk. Veit nokon om slikt noko finst (utanom den
engelskspråklege pressa i Israel)?
Hans Olav Brendberg, Hitra
This archive was generated by hypermail 2.1.2 : 11-07-02 MET DST